سينمای ايران

دختر لر، نخستين فيلم ناطق ايرانی
ساخته اردشير ايرانی و عبدالحسين سپنتا

فانوس خيال،
ساخته‌ی شاهرخ گلستان،

نخستين‌بار در دوم مهرماه ۱۳۷۲

از بخش پارسی رادیو بی‌بی‌سی پخش شد.

"فانوس خيال" سرگذشت شگفت انگيز سينمای ايران و بيانگر شور و شوق ايرانيانی است که دست خالی و بدون ذره ای کمک دولتی، پايه اش را گذاشتند، و وضعی را به وجود آوردند که توليد سالانه آن تا ۹۰ فيلم سينمايی رسيد و به گفته ای ۳۰۰ سالن سينما در شهرهای کوچک و بزرگ ايران برای نمايش آنها ساخته شد.
      در اين مجموعه بسياری از دست اندرکاران سينما يا مسئولان دولتی و يا شاهدان عينی، سرگذشت سينمای ايران و آنچه بر آن گذشت، از پيدايش آن تا انقلاب ايران را تعريف می کنند.
     محمد علی جمالزاده ۱۰۱ ساله از پانزده سالگيش می گويد و از اولين فيلمی که در اولين سينمای تهران ديده است.

     خانباباخان معتضدی از فيلمی می گويد که از تاجگذاری رضا شاه تهيه کرد.

     محمدعلی قطبی بازيگر فيلم آبی و رابی مشکلات توليد اين نخستين فيلم سينمايی ايران را تعريف می کند.

     فخرالزمان جبار وزيری از انتخاب شدنش برای بازی در فيلم شيرين و فرهاد و از همسفری اش با عبدالحسين سپنتا به هند برای تهيه آن و فيلمهای بعد می گويد.

     دکتر اسماعيل کوشان پايه گذارصنعت سينمای ايران، نخستين تلاش و نخستين ناکامی هايش را به ياد می آورد.

     احمد فاروقی قاجار نوه احمد شاه از فيلمهايی می گويد که مظفرالدين شاه کارگردانی کرده و ابوالقاسم رضايی پسر ميرزا ابراهيم خان صحاف باشی از نخستين سالن سينمايی می گويد که پدرش ساخت.

     مجموعه "فانوس خيال" با چنين روش تهيه شده است و هر کس هر چه می گويد از تجربيات شخصی خودش و يا در ارتباط مستقيم با خودش می گويد و سينمای ايران، و مسائل و مشکلات آن با چنين روشی بررسی و بيان می شود.

     در آن مجموعه علاوه بر فيلم ها سينمايی به فيلم های کوتاه و مستند، و فيلم های انيميشن پرداخته می شود و از شرکت آنها در جشنواره های جهانی سخن می رود.

داستان حيرت انگيز دوبله فيلم های خارجی به زبان فارسی را از زبان پيشگامان آن، و از زبان دوبلورهای مشهوری مثل حميد قنبری و محمد علی زندی می شنويد.
     کسانی مانند صادق چوبک، بهرام بيضايی، آربی اوانسيان و منوچهر کیمرام از فيلمنامه نويسی برای فيلم های ايرانی و پسند نازل تهيه کنندگان "فيلمفارسی" سخن می گويند.

     ماجرای پايان ناپذير سانسور فيلم ها و يا اعمال نفوذهای مقامات دولتی و صاحبان قدرت در کار تهيه و نمايش فيلم ها، از زبان کسانی همچون فرخ غفاری، داريوش مهرجويی، پرويز صياد و بهروز وثوقی بيان خواهد شد.

     اشخاصی مثل داريوش همايون، عبدالمجيد مجيدی، فريدون هويدا و هوشنگ کاووسی به موضوعاتی از قبيل هويت سينمای قبل از انقلاب و تاثير آن بر جامعه، رقابت نا محدود فيلمهای خارجی، تلاش برای جهانی کردن سينمای ايران و ناکامی دولت در تهيه فيلم های مشترک خواهند پرداخت و صداهای اصلی بسياری از فيلم های آن زمان را بعنوان شاهدی بر همه اين گفته ها اظهار نظرها می شنويد.

"     خانباباخان معتضدی" و "دکتر اسماعيل کوشان" دو نفر از صاحبنظران اين مجموعه قبل از توليد آن، در گذشته که از صداهای آرشيوی آنها استفاده شد و هفت نفر هم از صاحبنظرانی که اختصاصا برای فانوس خيال سخن گفتند متاسفانه ديگر در بين ما نيستند.
     محمدعلی جمالزاده، نويسنده، صادق چوبک نويسنده، محمد علی قطبی ( با نام مستعار هنر دوست پير) بازيگر فيلم آبی درابی نخستين فيلم ايرانی، ابولقاسم رضايی (فيلمساز)، احمد فاروقی قاجار،( فيلمساز)، محمد علی زرندی، (بازيگر و دوبلور) و منوچهر کيمرام (فيلمنامه نويس).

نمايی از فيلم حاجی آقا آکتور سينما
ساخته آوانس اوگانيانس

راویان سرگذشت:

فرخ غفاری، احمد فاروقی قاجار، هوشنگ کاووسی، محمد علی جمالزاده، ابوالقاسم رضایی، آرشام یسائیانس، هنردوست پیر (ناشناس)، حمید قنبری، فخرالزمان جبار وزیری، عبدالمجید مجیدی، فریدون معزی مقدم، محمد علی زرندی، پرویز صیاد، علی عباسی، عباس پهلوان، منوچهر کیمرام، خسرو پرویزی، نورالدین زرین‌کلک، مرتضی ممیز، فریدون هویدا، بهجت صدر، آلبرت دومان روئل، بهروز وثوقی، بهرام بیضایی، آربی آوانسیان، صادق چوبک، داریوش مهرجویی، داریوش همایون، خان باباخان معتضدی، اسماعیل کوشان.